Gambiya

Çok emek var bu işler de, aylar öncesinden başlayan… Arka planda bir ekip, can-hıraş çalışıyor. Bu başkanımızdan, başkan yardımcımıza, yönetim kurulundan, icra kuruluna, gönüllülerimize, dernek çalışanlarımıza ve sosyal medyasından tutun da, lojistikten, sağlıkçısına, inanılmaz bir performans sergileniyor. Ve siz gönül dostlarımız, cansınız…

Dernek başkanı ve başkan yardımcımız kasım 2021 de ülkeye gidip görme fırsatı bulmuştu bu kez. Ne büyük şanstı, nasıl bir yere gideceğimizi biliyorduk. Kimlerle bağlantı kuracaktık, büyük elçimiz kimdi, hakimdik. Afrika da bu büyük şans demektir, yoksa sudan çıkmış balık olursunuz… Defalarca, haftalar öncesinden yönetim kurulu toplantılarımızı yapıp konuştuk. 17 kişilik sağlık ve lojistik de kimler görev alacaktı başkan yardımcımız ekibi oluşturdu. Başkan yardımcımız daha önce defalarca Afrika görevlerine katılmış deneyimli bir hekimdi. Peki neresidir Gambiya, biraz Gambiya’yı tanıyalım sonra biz Gambiya’ya nasıl gittik, neler yaptık, nasıl bir süreç izledik onları anlatayım.

Gambiya Batı Afrika'da bir ülke. Yüzölçümü açısından Afrika’nın en küçük ülkesi. (1) İsmini Gambiya Nehri’den almış. Gambiya nehrinin her iki kıyısı boyunca kurulmuştur. Atlas Okyanusu’na kıyısı hariç, tamamı Senegal ile çevrilmiştir. Yüzölçümü 10.689 km² ve nüfusu 2013 verilerine göre 1.857.181 kişidir.(2) Başkenti, aynı zamanda Atlas Okyanusu’na kıyısı olan bir ada üzerine kurulu olan Banjul'dur. En büyük şehirleri Serekunda ve Brikama'dır.

Tarih; Portekiz Gambiya'yı ilk sömürgeleştiren ülkedir. Portekizlilerin Gambiya’yı sömürgeleştirmesinin en öneli sebebi ise köle ticaretidir. Bunun yanı sıra Gambiya Nehri'nin verimli toprakları uzun yıllardır yerleşim bölgesi olarak kullanılmaktadır. Aç gözlü sömürgeciler bölgede bulunan altın ve fildişi peşine de düşmüştür. 1763’te Gambiya üzerindeki tüm hakimiyet Birleşik Krallık'a devredilmiştir Paris antlaşması fes edilmiştir. Özellikle 18. yüzyıl ile 19. yüzyıl aralığında bölgede yaşanan ve merkezi James Adası üzerinde bulunan, üç milyona yakın kişi bu bölgelerden köle olarak Amerika kıtasına götürülmüştür. (3) Gambiya 1965'te Dawda Jawara önderliğinde bağımsızlığını kazanmıştır. 1994 yılında Yahya Jammeh iktidarı ele geçirene dek ülke Jawara tarafından yönetilmiştir.(1) Ülke 1970 yılından bu yana Cumhuriyet rejimi ile yönetilmektedir. Dönem dönem darbeler yaşanarak iktidar değişmektedir.

Ekonomi; Ülkenin ekonomisi balıkçılık, turizm ve tarıma dayanmaktadır. Ülkenin nüfusu 2015'te %48,6'sı yoksulluk içinde yaşamaktadır. Kırsal bölgelerde bu oran %70'lere ulaşmaktadır. (4)

Dil; Ülkenin resmi dili İngilizcedir. Fakat ülkede bir çok etnik grup yaşamaktadır. Bu yüzden, bu küçük ülkede güncel olarak 20 farklı dil konuşulmaktadır. (5)

İklim; Ülke genelinde tropikal iklim hakimdir. Nem oranı oldukça yüksektir.

Eğitim; Gambiya’da bir tane devlet üniversitesi bulunmaktadır. 1998 kurulmuş ve 1999 yılında eğitim ve öğretim yılına başlamıştır. Üniversite kurulmadan önce üniversite özellikle tıp ve tarım alanlarında öğrenim görmek isteyen öğrenciler yurt dışında eğitim görmek için ülkeden ayrılmıştır.

Gambiya’ya nasıl gittik, neler yaptık, nasıl bir süreç izledik ;

Yazımın başında yazdığım gibi dernek olarak öncesinde başkanımız ve başkan yardımcımız ön hazırlıklar için ülkeye gitti. Bir yandan da bu ülke için düzenleyeceğimiz projeyi hazırlamaya başlamıştık. Başkan yardımcımız 17 kişilik ekibimiz oluşturdu. Bu ekip 2 hafta boyunca nerede çalışacak, kaç ameliyat yapacak, eğitimler, kim ne kadar ne yiyecek ve nerede kalacağız?... Tüm bunların resmi yazışmaları izinleri de alınması gerekiyordu. Dernek çalışanlarımız resmi işleri halletmeye çalışıyordu. Biz gönüllüler de malzeme hazırlıkları için kendi işimizden çıkıp derneğe koşuyorduk. Ameliyathane de kullanılacak tüm malzemeleri en ince ayrıntılarına kadar düşünmek zorundaydık. Kaç günde kaç ameliyat yapacağımızı hangi branşlar gidecek ise bunları Excel dosyalarda hazırladık. Malzemeler alındı ve son birkaç gün kala kolilere yerleştirmeye başladık. Gün ışıyana dek dernekte sabahlıyorduk. Ertesi gün de kendi hastanelerimize gidip işimizi yapıyorduk. Her kolinin belli bir kilo da olması gerekiyordu. Aynı malzemeleri aynı koliye koymuyorduk. Sebebi; koli gelmez kaybolur ise ayrı ayrı paylaşım yapmak zorundaydık. Zira daha önce bunu yaşadık. Ameliyathane cerrahi aletlerini düzenli olsun diye bir koliye koyarsanız ve o koli kaybolursa bütün proje çöker. Ve bu koli gelmemesi, kaybolmalar Afrika da sık yaşanır durumlardır.

Ve büyük gün geldi. Grubumuz dernek binasında buluştu. Kolileri numara kontrolü yaparak araçlara taşıdık ve havalimanına doğru yola çıktık. Bu kontroller her havalimanı her araç yüklenmesinde tek tek yapılıyordu. Bunlar benim sorumluluğumdaydı. Kaç kontrol noktası hepsini tek tek düşünüp çek listemizi hazırladık. Bavul haklarımızı kolilerimizi geçirmek için kullanıyorduk. Bir sırt çantası ile 2 haftalık görev için nasıl doldurulacak öğrenmiştik. Bilmem kaçıncı Afrika görevim bu 😊 Kontuvar, bilet işlemlerimiz bittiğinde başkanımız bizi topladı ve evet işte en sevdiğim bölüm, son bir konuşma yapılacaktı. ‘Biz din,dil ırk, gözetmeksizin, en zor bölgelerde çalışan bir ekibiz. Makamlarımızı burada bırakıyoruz.’ Konuşmamız yapıldı. ‘Makamlarımızı burada bırakıyoruz’ diyorduk. Çünkü biz Afrika’ya gidiyorduk. Yokluğun, açlığın, insanlığın can çekiştiği , bırakın duş almayı, içme suyu için bile km lerce yol yürüyerek ulaşmaya çalışan insanların coğrafyasıdır Afrika. Uçağımıza binip Senegal’e gittik. Zira kar nedeni ile Gambiya uçuşumuz iptal edilmişti. Ve sadece hafta da 2 kez Gambiya’ya uçuş vardı. Senegal havalimanında kolilerimizi eksiksiz olarak alıp araçlara yükledik ve sınıra doğru hareket ettik.Tabi ki yine kolileri listemden Numanları kontrol ederek alıyordum. Bir hata projeyi aksatır bu bölgelerde. 15 saat civarı süren yolculuğumuz sonunda Gambiya da çalışacağımız Bansag isimli bölgeye geldik. Hastanemiz de toplantı ve tanışmalarımızı yapıp ameliyatlarımıza başladık. Evet suyumuz kısıtlıydı. Ameliyata girerken elimizi yıkamamız gerekiyordu, birimiz şişeden su döküyor birimiz elimizi steril etmeye çalışıyorduk. Çok zorlu vakalar geldi ama şahane ve donanımlı ekibimiz ile bir çok ameliyatımızı başarı ile tamamladık. Bu makamlar var ya makamlar, işte bitmişti Afrika da. Ameliyattan çıkan hemşirelerimiz bir sonra ki vakayı hazırlamaya çalışıyor, kirli aletlerimizi temizleme çalışırken, hekimlerimiz ekibe kahve yapıyordu. Klima olmadığı için formalarımız sırılsıklam çıkıyorduk ameliyatlardan. Akşamları kalacağımız yere geldiğimizde hekim, hemşire demeden patates soyuyor, yemeğimizi hazırlamaya çalışıyorduk. Yemek pişirmek için bir tüp lazım oldu. Öyle kolay da bulunmadı bu tüp, başkanımız çıktı çarşı pazar dolaşıp bir tüp buldu bize. Ben ve kadın doğumcu hekim arkadaşım tüpü köşeli bir duvara yasladık zira üzerinde tencere durmuyordu. Ameliyattan çıkan hemşire arkadaşlarım getirdiğimiz gıdalardan yemek yapmaya çalışıyordu. Zordu şartlarımız ama biz mutluyduk. Çok daha zorlu şartlarda çalışmıştık. Günlerce günde 10-12 saat aralıksız çalışmaktan, hava sıcaklığı ve nemden ellerimiz, yüzümüz iyice şişmişti. Floramız da Afrika’ya kolay uyum sağlamıyordu. 5 gün Bansang hastanesinde çalıştıktan sonra başkent Banjul’a geçtik. Zira projemiz bu kapsamdaydı. Banjul da ‘ölüm hastanesi’ dedikleri bir hastaneye geldik. Neden ölüm hastanesi çünkü ülkenin en büyük, en zorlu vakaların yapıldığı tek hastanesi orasıydı. Bir eğitim araştırma hastanesi gibi düşünün orayı. 29 yıllık ameliyathane hemşiresiyim, meslek hayatımda bu kadar çok amputasyon (uzuv kesilmesi) yapıldığını görmedim. Sadece amputasyon için ameliyathane odaları oluşturmuşlar. Bazen kokudan midem bulanıyordu. Bir gazlı beze kolonya döküp maskemin altına koyuyor ve maskemi 2 tane takıyordum. Zira o kokuya dayanılacak gibi değildi. İnanılmaz enfeksiyon kapmış vakalar vardı. Ülkede trafik lambası yok ve çok motosiklet kullanan var başkentte. Kontrolsüz trafik ve kaçınılmaz trafik kazaları. Ve kendi inanışlarına göre bu yaralanan kişiler tavuğu kesip yaralarına bu tavuğu koyuyorlarmış açık yaraya enfeksiyonu basıyorlar yani. Herşey daha kötüye gidiyor ve uzuv kayıpları inanılmaz fazlalaşıyor bu durumda. Eğitimler verilebilir bu konuda ama uzun vadeli ve halka verilen eğitimler olmalı. Halkın inanışlarını da yok etmek en zor şeylerden biridir. Belki dernek olarak bu konuda sadece eğitim amaçlı bir proje yapmalıyız. Zoru başarmak biraz zamanımızı alır.

Günlerimiz çok zorlu geçiyordu. İnsanlık adına bir şeyler yapıyor olmanın huzuru ile doluydu yüreklerimiz. Bizi ayakta tutanda buydu sanırım.

Hastanede son günümüzü de çalışıp, yerel hekim hemşirelerimiz ile vedalaştık. ‘Yine gelin sizi çok sevdik’ dediler. Sıcaktır Türkler, geliriz dedik. Sanki annemin, evimize misafir gelen kişileri kapı önünde yolcu etmesi gibi uğurlandık. Hepimiz gülümsüyorduk. Bir erik dalı oynayasım gelmedi değil hastane bahçesinde 

TİKA sorumlumuz ülkede olduğumuz süre boyunca bizimle çok ilgilendi. THY sorumlumuza da ayrıca teşekkür ederiz, biletlerimizi hava şartlarından dolayı defalarca değiştirmek zorunda kaldı.

Hepimiz sadece iyilik için, Allah rızası için, belki de kendi ruhumuzu iyileştirmek için çıkıyoruz bu yola. Bir mazlumun duasını almak birine karşılıksız yardım etmek, hele ki binlerce km ötede, gerçekten ihtiyacı olan insanlara ulaşmak inanılmaz bir his. Hep derim Afrika anlatılmaz yaşanır diye. Ömrünüzde bir kere görün Afrika’yı ama tatil için değil yardım için gidilen projeler ile yaşanır gerçek Afrika. Sahraaltı Afrika’sı gerçek bir insanlık dramı yaşamaktadır. Biz elimizden geleni yapalım, geresi ilah-i takdir… Allah’ım rızan adına yollarımızı aç ve o yollarda insanlığa hizmetimizi daim eyle. Amin.

Mülkiye OKYAY

TADD Yönetim Kurulu Üyesi

KAYNAKLAR

^ Gambiya 17 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
^ "Population of Cities in Gambia (2019)". 15 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Wiseman, John A. (2004) Africa South of the Sahara 2004 (33rd edition): The Gambia: Recent History, Europa Publications Ltd. p. 456.
^ ^a ^b "The Gambia overview". World Bank. 5 July 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 July 2018.
^ Fischer Weltalmanach 2000, Frankfurt am Main: Fischer-Taschenbuch-Yayınevi, 1999