Uganda'nın doğusunda, başkent Kampala'ya yaklaşık 80 km uzaklıktaki Jinja, tahmini 93.000 nüfusu ile Uganda’nın 5.büyük şehri, fakat en önemli turistik merkezidir. Uganda Cumhurbaşkanı’nın sayfiye evi de Jinja’da bulunmaktadır.

AFRİKA’NIN ŞEHİRLERİ-22 - JİNJA

Kampala Uganda’nın başkenti iken, Jinja’da Busoga Krallığı’nın başkentidir. Bir ülkede iki başkent, Busoga’da neresiymiş dediğinizi duyar gibiyiz. Efendim 13.yy’dan beri günümüz Uganda Devleti’nin de içinde bulunduğu bölgelerde hakimiyet kuran Gandalılar’ın kurduğu  Buganda Krallığı içinde bir kabile olan Sogalılar’ın oluşturduğu Busoga,  İngilizler’in  bölgede kurduğu hakimiyet sonrası, 1906 yılında resmi bir krallık olarak tanınır ve İngilizlerce ilk kral Nadiope atanır. Krallık sistemi, 1966 yılına kadar devam eder ve sonra lağvedilir. Bugabulo, Bugweri, Bukholi, Bukono, Bulamogi, Bunhole, Bünya, Busiki, Butembe, Kiguli ve Luuka kabilelerinin  şeflerinin üye olduğu kraliyet konseyince idare edilen, içlerinden konseyce seçilen bir kralın olduğu sistem 1995 yılında tekrar canlandırılır. Kabile şeflerine yerel dilde Çibuka olarak adlandırılan prenslik ünvanı verilmiştir.

  Busoga Krallığı günümüzde ön planda sosyo-kültürel bir kurum olarak varlığını devam ettirmektedir. Krala yerel halk dilinde  telaffuzu “Çavazinga” olan “halkın babası” anlamındaki “Kyabazinga” denmektedir. İlk başlarda bu kelimeyi telaffuzda zorlandığımız için koca krala “zamazingo” demiştik, affola!

  Bakanlar kurulu da bulunan krallık, kendi içinde bir dünya kurmuş gibidir. Krallık, prensler, saray, milli marş, bayrak, başbakan, dış işleri bakanı, iklim bakanı vs vs. Uganda Jinja’da yaptığımız bir yardım organizasyonu esnasında kral ve bazı bakanlarla tanışmış, krallık hakkında malumat edinmiş, gözlemlerde bulunmuş, hatta kilise ilahisine benzeyen milli marşlarını da dinlemiştik. Şu anki kral, Bugabula Şefi  William Wilberforce Kadhumbula Gabula Nadiope IV, bizi Jinja’daki krallık sarayında kabul edip, bölgeye yaptığımız yardımlardan dolayı teşekkür ederek hediyeler vermiş, hatta yapacağımız kurban organizasyonu için sarayının bahçesini tahsis etmişti. Bizlerde, Hristiyan bir kralın bahçesinde kurban kesen Müslüman Türkler olarak tarihe bir not düşmüştük zannımızca. Bu arada kralın sarayının inşa edildiği tepe o kadar güzel bir manzaraya sahip ki,  Victoria Gölü, Nil Nehri, Jinja Köprüsü hep bir arada, kartpostal misali.

  Jinja, dünyanın üçüncü, Afrika'nın  en büyük  gölü Victoria Gölü ve dünyanın  ikinci, Afrika'nın  en uzun  nehri  Nil Nehri civarında kurulmuştur. Şehir deniz seviyesinden yaklaşık 1200 metre yüksekliktedir. Yerel dil Lugandaca’da “kaya” anlamına gelen Jinja'nın ismi de bu coğrafi konumundan gelmektedir. Debisi ve derinliği fazla olan Nil Nehri'nde karşıdan karşıya geçmek oldukça zor olup, bunun nispeten daha kolay olduğu, nehrin Victoria Gölü’ne yakın kısmında bulunan Rippon Şelalelerinin oluşumuna vesile olan devasa kayalar bir köprü görevi görürmüş ki, yerli halk  bu kayaların olduğu nehir kenarına yerleşmiş ve  köylerine de Jinja (kaya) ismini vermişler.  Merak edip bu kayaların akıbetini araştırınca, 1954 yılında bölgeye yapılan ve Victoria Gölü’nün yerel dil Bugandaca’daki adının verildiği Nnalubaale Barajı  sebebiyle sular altında kaldığını öğrenmiştik. İşgal ettikleri yerlerdeki dağların, göllerin, ırmakların ve sıfırdan kurduklarını iddia ettikleri Afrika şehirleri’nin yerel isimlerini her daim değiştirip, kültürel asimilasyon uygulayan İngilizler nasıl olduysa Jinja’nın adını değiştirmemişler. Vardır bir bildikleri diyerek  konumuza dönelim efendim.

 

TARİH

İngiliz sömürgesi olmadan önce küçük bir balıkçı köyü olan Jinja, stratejik konumu nedeniyle işgalcilerin dikkatini çekmiş ve 1906 sonrası artan yerleşimlerle büyümeye başlamıştır. 1910 sonrası ise, üzerinde güneş batmayan imparatorluk İngiltere, Asya’daki müstemlekesi Hindistan’dan getirdiği tüccarları şehre yerleştirmiştir. Günümüzde, Afrika Kıtası’nda bilhassa İngiliz sömürgesi ülkelerde ticaretin Hintliler’in elinde olduğunu görürsünüz.  2015 yılı  tahminlerine göre Uganda’da 350.000  civarı Hint kökenli yaşamaktadır.

Kampala-Mombasa demiryolunun en önemli duraklarından olan Jinja, 1928 yılında açılan sigara fabrikası ile giderek büyür. Yukarıda bahsettimiz 1954 yılında faaliyete geçen  Nnalubaale Barajı  şehrin önemini arttırır. Barajla beraber kurulan hidroelektrik santrali nedeniyle bir çok fabrika açılır ve Jinja bir sanayi şehri haline gelir. 1956 yılında faaliyete başlayan bira fabrikası da halen çalışmaya devam etmekte ve şehri dolaşırken her yerde reklamlarını görmektesiniz. Bir başka şehirle özdeşleşmiş kurum da,  1930 yılında üretime başlayan şeker fabrikasıdır. Kakira Sugar olarak Uganda’nın en büyük şeker üreticisi olan fabrika, şehirde o kadar her yerdedir ki, üzerinde Kakira Sugar yazan kocaman bir şeker çuvalı şehir meydanlarından birinde heykel olarak sergilenmektedir.

1962 yılında kurulan Uganda Cumhuriyeti içinde kalan Jinja, başkent Kampala’dan sonraki en önemli şehir olmuştur. 1979 yılındaki iç savaş nedeniyle başkenti terk etmek zorunda kalan İdi Amin, Jinja’ya gelmiş ve burada ordusunu toparlamaya çalışmıştır. Fakat İngiliz destekli isyancılara mağlup olarak ülkeyi terk etmek zorunda kalmış ve sürgünde vefat etmiştir. 

 

GÜNÜMÜZ

Nil Nehri üzerinde 2018 yılında başkan Museveni tarafından açılan Jinja Köprüsü, oldukça estetik bir köprü olup, şehrin simgesi haline gelmiştir. Üzerinden arabayla geçerken Nil Nehri bir başka güzel gözükmekte. Köprüden geçerken telefonunuza değil,  sağa sola bakmanızı naçizane tavsiye ederiz.

Şehirde balıkçılık büyük önem taşımaktadır. Yaklaşık 1400 kişi bu sektörde doğrudan, 7000 kişi de yan kollarında çalışarak geçimini sağlamaktadır. Bir çok balıkçıyı, iptidai küçük kayıkları ile nehir ve gölde avlanırken görebilirsiniz. Eğer fotoğraf çekmeyi seviyorsanız muhteşem kareler sizi bekliyor. Bir gün yolunuz Jinja’ya düşerse, balık yemeden dönmeyin. Özellikle “Tilapia” denilen göl balığı ile, bazen boyu iki metreye kadar ulaşabilen Nil Levreği’nin tadına bakmanızı öneririz. Tilapia’nın  Hindistan cevizi sosu ve katmere benzeyen “Çapati” ile servis edilen   “Samaki Wanazi” isimli yerel yemeğini bilhassa öneririz.

Şehir yüksek öğretim kurumları yönünden oldukça zengindir. Ülkenin 1922 tarihli en eski yüksek eğitim kurumu Makarere Üniversitesi ile yine en büyük üniversitelerinden Kampala, Busoga ve Nsaka Üniversitelerinin de bazı bölümleri bulunmaktadır. Ayrıca bir çok meslek yüksek okulu tarzında mesleki eğitim kurumları da bulunmaktadır. 

Jinja’nın yüksekliği üç dört katı geçmeyen, genelde tek katlı binaların olduğu sürekli hareketli  ana bir caddesi  mevcut. Burada küçük alış veriş dükkanları, restaurantlar, oteller bulunmakta. Fakat lüks otellerin çoğu Nil Nehri kenarında konuşlanmış durumda.  

  İleride yapmayı planladığımız sağlık yardımı organizasyonu için uğradığımız ve  yetkilileri ile görüşmelerde bulunduğumuz 600 yataklı Jinja Hastanesi, Uganda’daki referans hastanelerinden olup, bölgenin sağlık yükünü kaldırmaktadır.

  Jinja’da çok faal olmasa da  küçük bir havaalanı da bulunmaktadır

 

ZİYARET MEKANLARI

Göl ve Nehir Gezisi;  Jinja'da yapılacak en önemli turistik aktivite olup, kıyıdaki otellerden veya Nil'in Kaynağı Parkı'ndan bineceğiniz yerel teknelerle gerçekleştirebilirsiniz. Özellikle parktan binmenizi tavsiye ederiz ki, milli park kıvamındaki bu alanda sizi oradan oraya koşuşturan, ara sıra yanınıza gelip yiyecek isteyen maymunlar karşılıyor. Aman dikkat, fazla samimi olmaya gelmez, çok yüzsüzler. Parkta özellikle Doğu Afrika'ya özgü hediyelik yerel eşyaların satıldığı bir çok dükkan da bulunmakta.

 Nil'in kalbine yapılan tekne yolculuğunda hayatınızda hiç görmediğiniz, bu coğrafyaya özgü kuşlar da size eşlik ediyor. Küçük adacıklar, balıkçı tekneleri, kuş cıvıltıları arasında yapılan seyahat sizi ayrı bir dünyaya götürmekte. Victoria Gölü'nün nehir tarafına yakın kısmında Nil’in doğduğu girdaplar oluşturan bir çok kaynak ve bu kaynak sularının ortasında hediyelik eşyaların da satıldığı, kazıkların üzerine yapılmış küçük, ahşaptan bir kulübe. Civarında ise “Nil'in kaynağı” yazılı meşhur  tabela.  Bu tabelanın hali ise perişan. Niye derseniz? Bölgede yağmur mevsimi ile  sular yükseliyor ve  tabela yavaş yavaş göle gömülmekteyken tabelayı kurtarma operasyonu başlıyor ve tabela yüksekteki kulübeye taşınıyor.  Sular alçalıyor, tabela tekrar sığ alana yerleştiriliyor. Sular biraz yükseliyor, biraz ötedeki daha yüksek bir alana taşınıyor. İyice yükselince de tekrar kulubesine dönüyor. Bu işlem tropikal bir bölge olan ve yağmuru kesilmeyen Jinja’da sürekli tekrarlanıyor.  Son gittiğimizde sular oldukça yükseldiği için kulubedeki yerinde arz-ı endam ediyordu seyyah tabelamız.

Bu arada, nehirde kuzeyden başlayan rafting turları  mevcut olup, biraz da heyecan diyorsanız tam size göre.

Mahatma Gandhi Anıtı; Nil gezi teknelerinin kalktığı parkta yer alan Hindistan'ın efsanevi lideri Gandi'nin anıtı adeta sizi karşılıyor ve uğurluyor. İlk gördüğümüzde biz de şaşırmış, Gandhi'nin büstünün burada ne işi var demiştik. Kendisinin, ölümünden sonra küllerinin dünyanın farklı bölgelerindeki büyük nehirlere atılması vasiyeti üzerine bir kısım külleri vefat ettiği 1948 tarihinde, büstün olduğu bölgeden törenle Nil Nehri'ne atılmış.   1997 tarihinde de Hindistan Devleti tarafından  Nil Nehri kıyısındaki büst yaptırılmış. Afrika Kıtası'ndaki benzer bir kül dökme  töreni de, 2010 yılında Gandhi ailesinin katılımıyla Güney Afrika Cape Town şehrinden Hint Okyanusu'na yapılmış. 

Samuka Adası; Victoria Gölü'ndeki bu turistik küçük adaya 20 dakikalık bir tekne yolculuğu ile gidilebilmektedir.

Mabira Ormanı: Jinja-Kampala arasındaki yaklaşık 300 kilometrekarelik bir alana yayılan yağmur ormanı 312 değişik ağaç türüne, 315 de farklı kuş türüne ev sahipliği yapmaktadır.

Demiryolu Müzesi; Mart 2022’de tarihi Jinja Tren İstasyonu’nda açılan müzede, eski lokomotifler, vagonlar ve bir çok tarihi görsel bulunmakta. İlginç bir müze, bizim Anadolu’daki eski tren garlarımıza benziyor. 

Hindu Tapınağı; Pembe rengi ve ilginç mimarisi ile Jinja’daki farklı yapılardan.

 

TÜRKİYE – JİNJA

Şehrin, ülkemiz merkezli bazı STK’ların yardım organizasyonları dışında Türkiye ile bağlantısı bulunmamaktadır. İnşallah ilerleyen süreçte yapılacak yatırımlarla kalıcı bağlar kurabiliriz.

KAYNAKLAR

1. https://www.jinja.go.ug/

2. https://www.worldometers.info/world-population/uganda-population/

3. https://www.jinja-town.com/

4. Uganda, Religion And Social Profile  https://www.thearda.com/